Mπορούμε να αντισταθούμε (;)

 Mπορούμε να αντισταθούμε (;)

του Νικόλα Δημητριάδη

Η κρίση έχει αποκαλύψει δύο δυσάρεστες αλήθειες. Πρώτον: το παλιό μεταπολιτευτικό μοντέλο οργάνωσης της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας δεν πρόκειται να επανέλθει. Η παγκόσμια κρίση έφερε το τέλος του. Μετά από τρία χρόνια δημαγωγίας, οι Έλληνες δείχνουν να καταλαβαίνουν ότι δεν πρόκειται να επιστρέψουμε στην προ-μνημονίου κατάσταση. Τη διαπίστωση αυτή διαδέχεται μια δεύτερη, ακόμη χειρότερη: Δεν υπάρχει ολοκληρωμένο μοντέλο οργάνωσης της χώρας, πέρα από αυτό που εφαρμόζουν η τρόικα και η κυβέρνηση. Οι δυνάμεις του μνημονίου γνωρίζουν ότι οι αντίπαλοί τους, σε όλο το πολιτικό φάσμα, είναι ανέτοιμοι να παράσχουν ένα συνεκτικό εναλλακτικό σχέδιο εξόδου από την κρίση. Αυτό, πέρα από τις γνωστές παθογένεις του πολιτικού συστήματος. οφείλεται και στην πολυπλοκότητα των προβλημάτων: Η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζει μια απλή οικονομική κρίση. Βρίσκεται σε κατάσταση παρακμής σε όλα τα επίπεδα: εθνικό, πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, δημογραφικό, πολιτισμικό.
Τα πρώτα χρόνια της κρίσης είδαμε πολλούς δημαγωγούς να διακηρύσσουν «μαγικές λύσεις»: από την έξοδο από το ευρώ, την ΑΟΖ και τα πετρέλαια, μέχρι το «νέο Σύνταγμα». Τέτοιες επιμέρους αναλύσεις και προτάσεις, όσο σωστές και αν είναι (όταν είναι), δεν είναι επαρκείς. Διότι η παρακμή είναι συνολική – η αντιστροφή της απαιτεί μια πραγματική επανάσταση: Ένα νέο μοντέλο για την οργάνωση ολόκληρης της χώρας. Πρέπει να συνθέσουμε ένα συνεκτικό όραμα για το αύριο. Ένα όραμα ικανό να ενεργοποιήσει την κοινωνία και να επαναφέρει την ελπίδα και την αγωνιστικότητα. Ο αγώνας, λοιπόν, θα είναι δύσκολος και παρατεταμένος. Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσουμε να αποτυπώσουμε τις βασικές προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ο ελληνικός λαός στα επόμενα –καθοριστικά για την εθνική του επιβίωση– χρόνια. 

Τι χώρα θέλουμε;
Η Ελλάδα του μνημονίου φέρνει στο νου τη μετεμφυλιακή Ελλάδα του Πιουριφόι και της πλήρους κατάλυσης της εθνική κυριαρχίας. Αντιμετωπίζοντας από τη μία την ανοιχτά αποικιακή πολιτική της Γερμανίας και από την άλλη τον νεοθωμανικό επεκτατισμό, η οικονομική κρίση παίρνει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Σε μια χώρα των συνόρων σαν την Ελλάδα, με την ιδιαίτερη γεωπολιτική της θέση, τα πολιτικά και οικονομικά προβλήματα διαπλέκονται με τα εθνικά. Δεν είμαστε Ισλανδία και αυτό πρέπει να το έχουμε κατά νου όταν προτείνουμε ριζικές αλλαγές (π.χ. έξοδο απ’ την Ε.Ε.). Η χώρα θα ανακάμψει οικονομικά μόνο αν ανακτήσει παράλληλα την εθνική της ανεξαρτησία και αποτινάξει το καθεστώς της εξάρτησης. Μπορεί η κοινωνία να σηκώσει το βάρος μιας τέτοιας προσπάθειας; Είμαστε σε θέση να αλλάξουμε διεθνή προσανατολισμό; Μπορούμε να επεξεργαστούμε μια στρατηγική πολύπλευρης εξωτερικής πολιτικής που να αναζητά την βαλκανική συνεργασία και το άνοιγμα στις χώρες της Μεσογείου;

 

Τι οικονομία θέλουμε;
Η τρόικα μας επιστρέφει στην δεκαετία του 50: στη στρεβλή και αντίθετη με τα συμφέροντα του τόπου «ανάπτυξη», τη μαζική μετανάστευση, μια «Ελλάδα των γκαρσονιών και των υπηρετριών». Το ξένο κεφάλαιο αγοράζει τη χώρα μισοτιμής, οι ελληνικές ελίτ χαριεντίζονται με τους νεοθωμανούς και τους λογής λογής Φούχτελ για να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους, η οικονομία εξακολουθεί να είναι προσανατολισμένη στην καταστρεπτική και εκφυλιστική μονοκαλλιέργεια του τουρισμού, ο πρωτογενής τομέας βαλτώνει, οι εγκληματικές «επενδύσεις» ετοιμάζονται να ολοκληρώσουν την καταστροφή (βλέπε Σκουριές, Ελληνικό, προγράμματα φαστ τρακ κ.λπ.) ενώ η εκμετάλλευση των μεταναστών εξακολουθεί να προσδίδει στην ελληνική κοινωνία οιονεί δουλοκτητικά χαρακτηριστικά: Οι μετανάστες αναλαμβάνουν την παραγωγική εργασία, την ώρα που οι γόνοι της μεσαίων και ανώτερων στρωμάτων προσανατολίζονται στον τομέα των υπηρεσιών και το… εξωτερικό. Απάντηση σε όλα αυτά δεν μπορεί να είναι η αναβίωση του παρασιτικού μοντέλου του παρελθόντος. Δεν μπορούμε να επιστρέψουμε σε μια μεταπρατική οικονομία στηριγμένη στο κράτος και τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Το πρόβλημα δεν είναι απλώς η αναδιανομή του πλούτου αλλά πρωτίστως αυτή η παραγωγή του. Είναι προφανές ότι απαιτείται ένα νέο οικονομικό μοντέλο, βασισμένο στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, τις μικρές μονάδες παραγωγής, τη μείωση των εισαγωγών, τα συνεταιριστικά εγχειρήματα, την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, την αποκέντρωση, την απαγκίστρωση από τον αθηνοκεντρισμό. Δεν αρκούν, όμως, γι’ αυτό μόνον χρηματοδοτικά και αναπτυξιακά προγράμματα. Μια νέα γενιά που έμαθε να περιφρονεί την χειρωνακτική εργασία, να ασφυκτιά στην ελληνική επαρχία, να αναζητά δουλειά στο εξωτερικό, γαλουχημένη με τις αξίες και την κουλτούρα της παγκοσμιοποίησης, είναι πραγματικά έτοιμη να αναλάβει ένα τέτοιο έργο; Αντιλαμβανόμαστε πόσο βαθιές τομές και μετασχηματισμοί πρέπει να γίνουν ώστε να μπορέσει η κοινωνία να στηρίξει την παραγωγική ανασυγκρότηση που όλοι επιθυμούμε;

 

Τι κοινωνία θέλουμε;
Η νέα οικονομική Κατοχή δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί χωρίς το απαραίτητο μείγμα εκφοβισμού και καταστολής. Η ποινικοποίηση των λαϊκών αγώνων, το μόνιμο καθεστώς φόβου που καλλιεργούν τα ΜΜΕ και η τρομοκράτηση της κοινωνίας εντείνονται διαρκώς. Μια κοινωνία δημογραφικά και ψυχικά γερασμένη, που ζει σε καθεστώς μόνιμου φόβου, χωρίς όραμα και ελπίδα, οδηγείται αναπόφευκτα στην απελπισία και την παραίτηση, τη μαζική κατάθλιψη και τις αυτοκτονίες. Ο χυδαίος ατομοκεντρισμός και καταναλωτισμός των τελευταίων δεκαετιών, η αποπολιτικοποίηση και η ιδιωτεία, λείαναν το ήθος και τα αγωνιστικά αντανακλαστικά των Ελλήνων, αφήνοντάς τους αδύναμους και ανίκανους να αντιδράσουν στη λαίλαπα του μνημονίου. Μια τέτοια κοινωνία δεν μπορεί να βγει από το τέλμα, όποιες πολιτικές και οικονομικές λύσεις κι αν εφαρμοστούν. Ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα εξόδου από την κρίση μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο αν υπάρχει ένα ρωμαλέο λαϊκό κίνημα να το στηρίξει. Αντιστοίχως, «άλλη κοινωνία» χρειάζεται ένα νέο αξιακό σύστημα, έναν «άλλο πολιτισμό». Οι Έλληνες πρέπει να απορρίψουν τον παρασιτικό καταναλωτισμό του «εκσυγχρονισμού», να επανασυνδεθούν με τις ρίζες τους, να εκσυγχρονίσουν την παράδοσή τους, να βάλουν φρένο στην εντεινόμενη εμπορευματοποίηση της τέχνης, της ψυχαγωγίας, της παιδείας. Πρέπει, εν ολίγοις, να ξαναβρούν την ταυτότητά τους. 

Τι κράτος θέλουμε;
Οι κραυγές των νεοφιλελεύθερων για το «κακό δημόσιο» και τους «τεμπέληδες δημόσιους υπαλλήλους» δεν ξεγελούν πλέον κανέναν. Οι  παθογένειες του ελληνικού δημοσίου υπάρχουν ήδη από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους.  Καθώς η Ελλάδα ανέκαθεν στερείτο εθνικής αστικής τάξης (έχοντας στη θέση της ένα συνονθύλευμα μεταπρατών, κομπραδόρων και κοινωνικών παρασίτων) το κράτος ανέλαβε έναν ρόλο τελείως διαφορετικό από αυτόν που έχει στη Δύση. Αντιστοίχως, διαμορφώθηκε και μία σχέση πολίτη-κράτους που δεν συναντάται στην Ευρώπη. Δεν έχουμε να κάνουμε, λοιπόν, με μια απλή αντιδικία για τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων και το μέγεθος του κοινωνικού κράτους. Απαιτούνται βαθιές αλλαγές στην κοινωνία και το κράτος για τη διόρθωσή του. Αλλιώς θα συνεχίσουμε να αναπαράγουμε απ’ τη μία τον ανέξοδο και αδιέξοδο κρατισμό που ευαγγελίζεται η Αριστερά και από την άλλη την εγκληματική αποδιάρθρωση και το γενικό ξεπούλημα που πραγματοποιεί η Δεξιά. Μπορούμε να βρούμε έναν εναλλακτικό δρόμο ανάμεσα στο πασοκικό τερατούργημα του χθες και την καμένη γη που αφήνει πίσω του το μνημόνιο σήμερα; Ακόμη περισσότερο, μπορούμε να επεξεργαστούμε μια νέα αντίληψη του δημοσίου;

Τι δημοκρατία θέλουμε;
Όλοι αντιλαμβάνονται πλέον τη χρεωκοπία του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Όμως, οι επιπόλαιοι αφορισμοί περί «πουλημένων πολιτικών» και «σάπιων κομμάτων», δεν αρκούν, ενίοτε, δε, είναι και παραπλανητικοί, στρώνοντας τον δρόμο σε αντιδημοκρατικές απόψεις. Χρειαζόμαστε διεύρυνση και εμβάθυνση της δημοκρατίας και όχι περαιτέρω συρρίκνωσή της, όπως μεθοδεύεται σήμερα (βλέπε διορισμένοι πρωθυπουργοί, «τεχνοκράτες», κυβερνήσεις «προσωπικοτήτων» και, φυσικά, εκκλήσεις στον ξένο παράγοντα να αναλάβει τις τύχες της χώρας – αυτό ήταν, άλλωστε, ανέκαθεν το «Plan B» των ελληνικών αρχουσών τάξεων, οσάκις δυσκολεύονταν να επιβάλλουν στον ελληνικό λαό την εξουσία τους). Πρέπει να επεξεργαστούμε ένα νέο πολιτικό σύστημα, καθώς η κατάρρευση του υπάρχοντος οδηγεί σταδιακά στον ολοκληρωτισμό. Την λύση, την όποια λύση, θα την δώσει ο λαός, όχι οι τεχνοκράτες. Απαιτείται, λοιπόν, σταδιακός περιορισμός της «πολιτικής κοινωνίας» υπέρ της «κοινωνίας των πολιτών». Με αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς, εμπνευσμένους από τη μακρά παράδοση του ελληνικού κοινοτισμού και τις αρχές της αυτοδιεύθυνσης, κοινωνικό έλεγχο, ισχυροποίηση όλων των πρωτοβουλιών που λαμβάνονται «από τα κάτω», από την ίδια την κοινωνία (κινήσεις πολιτών, πρωτοβουλίες κατοίκων, λαϊκές συνελεύσεις, κ.λπ.).

Εν κατακλείδι
Πολλοί νομίζουν ότι η ανάγκη και η απελπισία θα οδηγήσουν την κοινωνία να μετασχηματιστεί από μόνη της. Η ιστορία, όμως, έχει δείξει ότι η απελπισία δεν είναι πάντοτε ο καλύτερος οδηγός. Αυτή τη στιγμή όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοικτά: ή η κοινωνία θα στραφεί σε μία δημιουργική αντιμετώπιση της κρίσης, ή θα καταλήξουμε σε έναν κοινωνικό πόλεμο «όλων εναντίον όλων». Η γιγάντωση της Χρυσής Αυγής και ο αντίστοιχος εκφασισμός εκτεταμένων στρωμάτων της κοινωνίας υποδεικνύουν ότι χρειάζεται να γίνει πολλή δουλειά ώστε να ξαναβρούμε το συλλογικό και αντιστασιακό ήθος που χάσαμε τα προηγούμενα χρόνια του «εκσυγχρονισμού». Αντί να αφήνουμε τα πράγματα στην τύχη τους, λοιπόν, είναι καιρός να αγωνιστούμε. Μπορούμε;

Nέα Πολιτική

τ.4, Οκτώβριος 2013