όταν το κατς έγινε κιτς

«Θα δείρει ο Σουγκλάκος τον Τούρκο;»

Με τέτοιους τίτλους καλούσαν οι αφίσες παλαιότερα τον κόσμο να παρακολουθήσει αγώνες κατς. Θρυλικές μορφές του… «αθλήματος» όπως ο Σουγκλάκος και ο Πεφάνης και ατρόμητες περσόνες, όπως ο Τρομάρας και ο Μασκοφόρος είχαν δημιουργήσει ένα προσφιλές λαϊκό θέαμα που, στις καλές του, γέμιζε ολόκληρα γήπεδα. Όπως και πολλά άλλα λαϊκά θεάματα, λιγότερο η περισσότερο ποιοτικά, συνδύαζε τον ερασιτεχνισμό με το θέαμα, το αστείο με το σοβαρό, τον αθλητισμό με τον χαβαλέ. Όλα αυτά, βέβαια, παρακμάσανε με την επέλαση της τηλεόρασης και σήμερα είναι από περιθωριακά έως εξαφανισμένα.

Βέβαια η δίψα για τέτοιου είδους θεάματα παραμένει. Και πρέπει να παραδεχθούμε ότι ανέκαθεν πουλούσε το ταβερνόξυλο και τα κλωτσομπουνίδια. Δεν χρειάζεται να αναλωθούμε σε ηθικολογίες και ψυχολογικές αναλύσεις για την γοητεία του… ξύλου, κάτι τέτοιο θα μας πήγαινε αρκετά πίσω στον χρόνο. Άλλωστε είναι γνωστό πως το λαϊκό γούστο σπανίως συμβαδίζει με την πολιτική ορθότητα. Μπορούμε να σταθούμε όμως στις κοινωνικές προεκτάσεις του ζητήματος. Είναι προφανές ότι από το αυθόρμητο ενδιαφέρον των ανθρώπων κάθε φορά που ακούγεται η κραυγή «ξύλο, ξύλο!», μέχρι την εμπορευματοποίηση της βίας η απόσταση είναι μεγάλη. Όπως είναι εξίσου μεγάλη η απόσταση ανάμεσα στο «ιδεώδες του αθλητισμού» και τα αμερικανόφερτα πανηγύρια μποξ, κικμποξ, τάι τσι, μάι ταϊ, τσινγκ τσονγκ, ζίου ζίτσου, πινγκ πονγκ, φενγκ σούι κ.λπ κ.λπ. Η λίστα είναι ανεξάντλητη, καθώς οι λαοί της Άπω Ανατολής έχουν άπειρες πολεμικές τέχνες και τεχνικές που μπορεί η σύγχρονη βιομηχανία του θεάματος να χρησιμοποιήσει / ξεφτιλίσει (ελπίζω το δικό μας παγκράτιο να έχει προς το παρόν γλιτώσει την… αξιοποίηση!)

Τα πανηγύρια αυτά, είτε είναι επαγγελματικά και «σοβαρά» (βλέπε πυγμαχία), είτε είναι απλώς γελοία (βλέπε κατς) μοιράζονται κάποιες κοινές σταθερές. Έχουν όλα τον ίδιο ρόλο, το ίδιο στήσιμο, την ίδια φαντασμαγορία και την ίδια θέση στην βιομηχανία του θεάματος. Μεγαλοπρεπείς φιέστες, αστραφτερές διοργανώσεις, κόκκινα χαλιά, συγκινητικές ιστορίες και χρήμα. Πολύ χρήμα!

Εσχάτως τα θεάματα αποκτήσανε και έναν επιπλέον ρόλο στην κοινωνία. Αποτελούν κομμάτι του νέου εκσυγχρονισμένου… πατριωτισμού, νεόπλουτης κοπής. Από τότε που οι ελίτ της χώρας ξεπούλησαν κάθε έννοια αξιοπρέπειας και υπερηφάνειας, κλήθηκαν η τηλεόραση και οι σελέμπριτις να προσφέρουν νέες αφορμές για ψυχική... ανάταση και υπερηφάνεια. Στην πρώτη γραμμή κρούσης μπήκε ο αθλητισμός (ακολούθησε το τραγούδι και η γιουροβίζιον!). Και δώσ’ του Ολυμπιάδες και μετάλλια και γιούρο και μπάσκετ και… ξύλο! Κάπως έτσι απολαύσαμε τις προάλλες έναν νέο εθνικό θρίαμβο. Την ώρα που ο Νταβούτογλου αλώνιζε στη Θράκη και τη Θεσσαλονίκη, ο «Άιρον Μάικ» πλάκωνε στο ξύλο κάποιον αυθάδη Τούρκο τσαμπουκαλή. Ρίγη συγκίνησης στο κοινό από την μεγάλη εθνική νίκη!

Το νόημα το είχαν πιάσει και οι παλιοί. «Θα δείρει ο Σουγκλάκος τον Τούρκο;» ρώταγε η αφίσα, και η απάντηση ήταν προδιαγεγραμμένη. Άλλωστε, στο πνεύμα τον καιρών, ο Σουγκλάκος είχε τουλουμιάσει και έναν Σκοπιανό (αν και οι φήμες λένε ότι ο φοβερός Σκοπιανός Ντούσκοφ τελικώς ήταν από… τα Πετράλωνα!). Η διαφορά έγκειται και πάλι στις κοινωνικές προεκτάσεις. Τα λαϊκά πανηγύρια της εποχής εκείνης δεν ήταν τίποτε άλλο από… πανηγύρια! Ενώ σήμερα τα αντίστοιχα πανηγύρια έχουν μετατραπεί σε γεγονότα υψίστης σημασίας! Οι πρόχειρες εγκαταστάσεις έχουν αντικατασταθεί από πανάκριβες διοργανώσεις, με χορηγούς, τηλεοπτική κάλυψη, ακόμη και σελέμπριτις μεταξύ του κοινού. Οι αγώνες αυτοί, για τους οπαδούς τους, μετατράπηκαν από περιστασιακή απόλαυση και ευκαιρία για χαβαλέ και εκτόνωση σε πάθος. Και στη σημερινή εποχή ένα πάθος δεν μένει ποτέ ανεκμετάλλευτο από την βιομηχανία του θεάματος! Σε αντίθεση με τον αξέχαστο Σουγκλάκο, ο Άιρον Μάικ έχει μετατραπεί σε… ήρωα! Το κατς πλέον μπήκε στα κοσμικά σαλόνια. Και έγινε υπερθέαμα. Και έχασε κάθε επαφή με την πραγματικότητα. Άρα, έγινε κιτς.

Διευκρίνιση: Η παρούσα ανάρτηση δεν έχει καμία πρόθεση να μειώσει τον Μιχάλη Ζαμπίδη. Απλώς τον αντιμετωπίζει σαν αθλητή, και όχι σαν «ήρωα». Οι οποιεσδήποτε αθλητικές επιδόσεις μπορεί συχνά να ευχαριστούν, να εντυπωσιάζουν, να συγκινούν, αλλά δεν αποτελούν δείγμα ηρωισμού. Το ίδιο ισχύει και για το στραβωμένο ύφος, το θυμωμένο βλέμμα, τις επιθετικές γκριμάτσες, τα χοντρά μπράτσα, τα κλωτσομπουνίδια κ.λπ κ.λπ.

Για τα μικρά παιδιά που παρακολουθούν το μπλογκ και δυσκολεύονται να κατανοήσουν την ακριβή έννοια του ηρωισμού, έχουμε το παρακάτω κουίζ:

Κουίζ: Βρείτε τον ήρωα

Ένας από τους παρακάτω ήταν ήρωας. Βρείτε τον!

Η σωστή απάντηση εδώ